Climax Film Analizi
2018 yılında Gaspar Noe yönetmenliğinde vizyona giren Climax filmi en iyi Noe filmi olarak yer alabilir. Film bir mülakatla başlar. Oyunculara dans için her şeyi yapabilecekleri üzerine soru sorulur. Mülakat sahnesinde televizyon kenarında yer alan film kapakl baktığımızda birçoğu Gaspar Noe’nin en sevdiği filmlerdir. Boş bir yetimhanede dans gösterileri için çalışmalar yapan ekibin günü ölümle sonlanmaktadır. Dans gösterisine çalıştıkları esnada içlerinden biri alkole uyuşturucu katar ve herkes kafayı yemeye başlar. Ardından kimin uyuşturucu kattığını çözmeye çalıştıklarında bir anda Omar’a iftira atıldığını görürüz. Bunun üzerine birçok dansçı arasında çok farklı ilişkiler yaşandığını tespit ederiz. Abi-kardeş ilişkisi, yanlışlıkla hamile kalan annenin çocuğuyla yaşadığı bağ gibi durumları filmde izleriz.
Her şey bir kenara Climax aslında büyük bir politik söylemi barındırıyor. Herkesin farklı ülkeden gelmesi kendi ulusuna göre davranması demek oluyor filmde. Yani filmdeki bütün dansçılar kendi ülkelerini temsil eder. Doğumun olağanüstü bir fırsat, ölümün eşsiz bir deneyim olduğu da aktarılmaya çalışılır. Noe aslında yaşam eyleminin önemini ve insanın başına gelen karanlık olayları anlatır. Film esnasında erkeklerin seks ile ilgili düşünceler anlatılır. Toplumun insanların yaşadığı karanlık olaylar hakkında düşüncelerini açıkça söylemesi yönetmenin anlatmak istediği asıl durumdur. Seyirci de zaten bu yüzden iğrenir ve nefret eder. Noe hep yargıları kırmayı, hayatın içinden gerçek problemleri filmlerinde anlatır ve kendisine olan inancından şaşmaz. Filmdeki en çarpıcı sahnenin yanlışlıkla hamile kalan annenin kendi bileklerini keserek can vermesiydi. Kendi çocuğunu öldürebileceğini aklımdan geçirmiştim ancak kendi canına kıyması çok başka bir boyuttu. Çocuk üzerine konuşmaya başlamışken, Noe’nin filmlerinde hep bir çocuk etkisi olur. Bana göre, Noe filmlerinde çocuk bir ceza gibidir. Çünkü onun da söylediği üzere karakterleri hep yanlış yollara kendilerini kaptırır. Çocuk, bu yanlış yolu doğruya çeviren faktördür. Ceza olarak nitelendirdim lakin o şekilde belirtmemin sebebi pişmanlık ve çaresizlik duygusudur. Zaman, her şeyi çözebilecek kadar güçlüdür. Noe’nin karakterleri de zamanın içinde kendi hatalarını çözüp daha iyi hale getirmek adına uğraşırlar. Noe’nin karakterleri bence harika bir anne ve baba olabilir. Geçmişlerinden çok iyi ders aldılar ve çocuklarına asla kendilerini yansıtmak istemezler. Mutlu bir şekilde hayatlarına devam ederler. Çocuklardan nefret eden biri olarak Noe filmlerinde şunu gözlemledim: bir çocuk gerçekten önce aileyi, ardından yaşadığı toplumu değiştirebilecek kadar güçlüdür. Bu dünyanın en güçlüleri çocuklardır. Kız kardeşimi büyüten ve onunla vakit geçiren bir abla olarak bunu çok iyi anladım. Doğduğu andan itibaren bir çocuğun geçirdiği birçok evreler vardır. Doğmak, emeklemek, yürümeye başlamak ve konuşmayı öğrenmek gibi. Ardından etrafını keşfetmek, kendisini tanımaya çalışmak derken harika bir mücadele sergiler. En güzel mücadele kişinin kendisini büyütmeye çalışmasıdır. Çocuk etkisi çok farklı hissettirir. Bence Noe çocuk faktörünü filmlerinde harika bir şekilde aktarmıştır. İyi ki varsın Noe!
“Yaşam bencil bir eylemdir”
Vortex Film Analizi
Konu olarak yaşlı bir çifti ele alan 2021 yapımı Vortex, yaşlılık demans ve ölüm temalarını ele alır.
Film bize demansın zorluklarını iki tarafın paikolojisini de göstererek anlatıyor. Demanslı bireyin yavaş yavaş basit işleri bile yapamayışı kimlik ve benlik duygusunun kayboluşu bunun yanında çevresindekilerinde derin bir umutsuzluk ve kaygıya kapılmasını rahatlıkla görürüz. Özellikle belirsizliğin iki tarafı da sıkışturıp rahatsızlık verdiğine tanık oluruz.
Hastalıkla boğuşur karakterler kabullenmeye çalışırlar, profesyonel destek ararlar ve sosyal bir dayanağa ihtiyaç duyarlar.
İzlediğimizde yaşlılara olan düşüncelerimiz pekişebilir de bakış açımız değişebilir de. Bu bakımdan modern yaşamda yaşlılık hastalıkları beraberinde getirirken nasıl başa çıkıldığını görürüz. İlerleyen seneler bizden üretkenlikteki verimimizi alır giderek odak süremiz azalır beynimiz bulanıklaşır hayat arkadaşımızı bile tanımaz hale geliriz bu dramatik hali filmde pasif bir öfkeyle birlikte görüyoruz. Bunun sebebin de hali hazırda yaşlandıkça toplumdan dışlanmanın etkisi olduğunu düşünüyorum.
Aile yuvasında birçok sınav olduğunu düşünüyorum. Birbirinden çeşitli rollerin aynı çatı altında yer alması imtihan gibidir. Sadece bir ailede büyüdüm. Filmdeki en tatlı sahne adamın eşine çiçek hediye etmesiydi. Eşini bulamayacağından tereddüt etmesi, dükkan dükkan dolaşması, onu bulduğunda hissettiği sevinç bir çiftin yaşadığı en değerli anılardan biridir. Bir diğer vurucu sahne ise babanın eşini unutmak isteyip başka kadınla birlikte olmaya çalışırken oğlunun evine başka kadını alması olmuştu. Aile içinde baba ve oğul ilişkisi çok farklıdır. Tez ve antitez gibidirler. Stephane ve oğlu arasındaki ilişki bunu kısmen açıklayabilir. Stephane’nin oğlu dedesinin ona kızmasına anlam veremiyor ve bu noktada babası araya girip onu ‘dedem beni sevmiyor, neden bana kızdı?’ düşüncesinden uzak tutmaya çalışmak olmuştu. Bir babanın mücadelesine yer vermek filmin en can alıcı noktalarından birisi olmalıdır. Vortex, ailenin mücadele içinde oluşunu anlatan en anlamlı filmler arasında yer almalıdır.
En çok çiftimizi görsek de aslında bir de oğulları var. Çocuklarının üzerine yüklenen yaşlı bakım sorumluluğu, hayatına müdahale edilmenin getirdiği sıkkınlık ve bastırılmış bunalmışlığı görürüz.
Irreversible Film Analizi
Gaspar Noe’nin ilk uzun metrajlı olan filmi Irreversible topluma yine harika aktarımlar yapıyor. Tecavüz sahnesini uzunca göstermesi ve çektiği dönemde Fransa’nın gay bireyler hakkında düşündüklerini bir filmde toplaması onun açısından asla utanç verici olmamıştır. Çünkü Noe her zaman seyirciyi karanlık gerçeklerle rahatsız etmeyi seven yönetmendir. Her toplumda tecavüz gibi iğrenç olaylar yaşanır. İnsanlar iğrenir, korkar ve küfürler yağdırır. Ancak konuşanlar sadece konuşur. Gaspar Noe ise göstermeyi tercih eder. Alex’in yaşadığı korku, bu korkuyu yaşayanlara bir ayna olmuştur. Seyirciler de iğrenir. İğrenme sebepleri çoğunlukla Noe’nin tarzından kaynaklıdır bu yüzden her filminde bir yargı oluştururlar kendince. Irreversible filminin toplumcu gerçekçi bir film olduğuna inanıyorum. Toplumsal cinsiyet eşitliği konusunda da güzel aktarmalar yapmıştır. Bu aktarma en çok gay bireyleri sevindirir çünkü yönetmenin amacı onların üzerinde olan yargıları kırmaktır. Toplumsal cinsiyet eşitliği doğumdan itibaren her zaman var olan bir sorundur. Bu sorun ölüme kadar devam eder. Herkes bunu iyileştirme derdinde ancak kimse bu sorunu çözemez. Çünkü her zaman yargılar vardır ve doğmaya devam edecektir. Bazı toplumların büyüme biçimi ve büyürken öğrendikleri olgular ve öğretiler çok farklıdır. Bazen bunu olduğu gibi kabul etmek yani soğukkanlı davranmak sağlıklı kalacaktır. İnsanları zorla değiştirmeye çalışmak onu öldürmek gibidir, akıllanmasa da bile. Çünkü değiştirmeye çalıştıkça inat duygusu gelişir. İnatçılık ve öğrenmek istememezlik çok geniş durumlardır. Herkesi kendi düşünceleriyle bakış açılarıyla bırakmak en doğrusudur. Sonuçta bu dünyada her zaman iyilik olmayacak, olmuyor da zaten.
“Ölüm eşsiz bir deneyimdir.”
Kötülük, savaş, kavga ve şiddet olmalıdır. Kötülük insan yaşamını en iyi tecrübe etme yeridir. İyiliğin içine kötülük karışmalıdır. Karışmalıdır ki insan yaşam denilen mücadele alanını tanısın. Toplumdaki bütün olayları özellikle karanlık tarafını anlatması sinemada çok iyi bir alan yaratmıştır. Oyuncu performansının başarılı olduğunu düşünüyorum. Tabii en sevilen nokta filmde kullanılan renk tonlarıdır. Noe’nin en çok da kullandığı renklere hayranım. Kırmızı rengi Noe filmlerine harika biçimde yakışıyor. Filmin bazı noktalarında çekimlerin oldukça baş döndürücü olduğunu söyleyebilirim. Noe filmlerinde çekim tarzları genellikle baş döndürücü şekilde olur. Bu duruma onun filmlerini izledikçe anlayabilirsiniz. Gaspar Noe yönetmen dosyasını oluşturma isteğim bu filmden sonra içimde doğmuştur. Bu yönetmen gerçekleri anlatmaktan korkmuyor düşüncesi kafamda dolanıp durmuştur. Beni en çok bu özelliği sevmekten delirtmiştir. Yazdığımız film analizlerinde de onun gibi korkmuyor, gerçekleri anlatmaya devam ediyoruz.
Enter the Void Film Analizi
Noe’nin 2009 yapımı Enter the Void hem deneyselliği hem de yoğun tematik yapısıyla kendini fark ettirir. Tokyo’da yaşan bir Amerikalı gencin hayatı ve hayatını kaybettikten sonra olanlar üzerinde durur.
Ölüm korkusunu derinlemesine inceleyen film ölüme yakın deneyimlerin psikolojik etkilerini ve bilinçaltı korkularıyla travmaların görünür olmasını sağlar.
Film “Tibet Ölüler” kitabından esinlenerek ölüm sonrası bilincin devam ettiğini ve reenkarnasyon sürecinin ilerlediğini gösterir. Ölümün yalnızca bedenin ölümü olarak değil ruhun da geçtiği yolları anlatır.
Şüphesiz bağlanma sorunları, aile travmaları ve bağımlılıklardan bahsedebileceğimiz filmde Oscar ve Linda’nın çocukluklarında yaşadıkları olayların film boyunca onların psikolojik durumlarını ve davranışlarını şekillendirir. Ebeveyn kaybı kardeşler arası bağı güçlendirirken derin bir yarayı da beraberinde getirir.
Gördüğümüz ilişkide esas oğlanımızın Linda’ya olan bağlılığı elbette sağlıksız bir bağlanmadır. Linda’ya olan koruyucu tavırları ölüm sonrası bile onu seyretmeye devam etmesi bağlanma teorisi ile açıklanabilir. Bağlanma sorunları Oscar’ın yaşamında ve ölümünde peşini bırakmaz.
Fillmimizin bilinç ve algıya olan yaklaşımından bahsedeceksek psikedelik maddelerin bu konuya nasıl bir etkisi olduğunu bilmek gerekir çünkü filmin büyük kısmı bu maddeler etkisi altındaki karakterlerimiz üzerine geçer. Ayrıca anlarız ki psikedelik deneyimler bilinçaltı düşüncelerinin ve travmaların su yüzüne çıkıp görünür olmasına olanak tanır.
Noe’nin sinematografisinin ve görsel efektlerinin getirdiği zihinsel kaosu hissettirme durumu bu filmde de karşımıza çıkar. İzlediğimiz kaosu karakterlerin içsel ve zihinsel durumdaki karışıklıklar olarak okumak mümkündür
Tokyo yoğun ışıkla dolu kaotik atmosferi sayesinde film için biçilmiş kaftan. Bir yanıyla karakterlerimizin göçmen olması, yeni bir kültürel ve sosyal çevreye uyum süreci onları çeşitlik zorluklarla ve yalnızlık duygusuyla karşılaştırır. Özellikle göç edenlerin yaşadığı duygusal boşluk,aidiyet duygusu sıkıntısı ve yabancılaşma işlenir.
Oscar’ın bir uyuşturucu satıcısı olmasıyla gördüğümüz hayatından çıkarabildiğimiz kadarıyla gençlerin bu çukura düşmesinin yegane sebepleri arasında içlerindeki boşluğu doldurma çabası ve bir tür kaçış arayışı vardır.
Bir yanıyla da bu madde kullanan kişileri incelediğimizde toplumun kenarlarında yaşaya ana akım toplumsal normlardan uzak kimselerdir. Bir yanıyla uyuşturucu kültürü toplumsal marjinalliğin bir göstergesi olarak işlenmiştir. Bu marjinaldik yine sosyal hayattan dışlanmış bireylerin yaşadığı zorlukları yansıtır.
Lux Aeterna Film Analizi
2019 yapımı lux Aeterna sinema sektörünün üstü kapanan karanlık tarafını ele alır. Yaklaşık 50 dakikalık filmde Beatrice ve Charlotte’nun cadı yakma sahnesini canlandırırken yaşadıkları güçlükleri ve set çevresindeki kaosu ele alır. Bu ortamdaki stres başrollere yansır ve üzerlerindeki baskıyı hissederiz. İzlediğimiz stresli kaotik ortamın aynı zamanda yüksek tempoda ve yoğun ışık kullanımıyla çekilmesi bu duygularımızın yoğunlaşmasına katkı sağlar.
Yine bu görsel işitsel teknikler sayesinde izleyicinin algısı bozulur ve bilinç üzerinde çokça uyarıcı etki bırakır. Alışık olduğumuz ışık patlamaları seri kamera hareketleri ve ses efektleri bizlerin algısını sallar çeşitli bozulmalara sebebiyet verir. Filmde görerek ya da duyarak tanık olduğumuz efektler bizlere psikedelik bir deneyim sunar. Psikolojik gerilimi bu şekilde arttırırken karakterleri de daha iyi anlatmamızı sağlar.
Eserde gücü, hakimiyeti elinde tutan yönetmenlerin ve yapımcıların kadın oyuncuydular üzerine kurdukları baskı ve nihayetinde manipülasyonu görüyoruz. Haliyle oyuncuların gösterdikleri direnç yer yer kırılıyor ve çöküşler oluyor. Bu dayanıklılığı ve kırılganlığı yakından inceleme fırsatı görüyoruz.
Bu psikolojik unsurların yanında film sosyolojik olarak da oldukça önemli noktalara değiniyor. Mesela setlerdeki cinsiyetçi dinamiklere. Kadınların yaratıcı süreçlerde erkekler tarafından maruz kaldıkları mikro saldırılar, küçümsemeler, manipülasyonlar film boyunca belirgin bi şekilde gözler önüne serilir. Aynı zamanda hakimiyet sahibi yetkililer rekabetin getirdiği stres dolayısıyla oyuncular üzerindeki baskı artar bir nevi işin acısı onlardan çıkar. Bu durum özellikle yine yaratıcı süreçlerde bile kısıtlı bir özgürlüğe sahip olduklarını anlatır.
Yine büyük çaplı grup çalışmalarında yaşanan karmaşıklık,iletişim sorunları, kopukluk, işbirliklerinden çıkarcı yaklaşımlar gibi çeşitli düzensizlikler, daha büyük çaplı bir grup çalışması olarak da adlandırabileceğimiz ‘toplum’ daki uyumsuzluğu simgeler.
Biraz daha irdelediğimizde filmin sanatın ve ifade özgürlüğünün sınırlarını sorguladığını fark edebiliriz. Sansürü ve baskıyı tartışırız.
Yazarlar: Ebrar Tezer ve Vildan Zenan Tekin
1. Bölümü Okumak İçin: https://ucuncusinema.com/gaspar-noe-dosyasi-bolum-1/
